20 sep Drie debatvormen voor positieve groepsvorming

DELEN VIA

Geschreven door: Esther Hijman

Het schooljaar is begonnen, en daarbij ook het proces van (positieve) groepsvorming en groepsdynamiek. Nieuwe leerlingen en nieuwe groepen zorgen voor nieuwe groepsprocessen, die in goede banen geleid moeten worden. Zelfs wanneer de samenstelling van je klas onveranderd is, moeten leerlingen het veilige en fijne groepsgevoel na zes weken vakantie toch weer terug vinden. In deze blog lichten we drie debatvormen uit die jou daarbij kunnen helpen!

Het belang van afspraken

Een klas waar de sfeer positief is, biedt een positiever en veiliger leefklimaat. Uit onderzoek blijkt dat er minder wordt gepest, en dat leerlingen aardiger doen tegen elkaar en vriendelijker zijn tegen docenten[1]. Daarnaast zorgt investeren in het groepsproces voor meer dan goede verhoudingen en een prettige sfeer: het is ook van belang voor kennisoverdracht. Kennisoverdracht in veilige groepen verloopt beter omdat leerlingen zich veilig en gezien voelen[2]. Zo wordt de les dus ook inhoudelijker. Debatteren is een geschikte, én veelzijdige, werkvorm om dit proces te ondersteunen. Aan de hand van drie werkvormen illustreren we hoe je debatteren hiervoor inzet.

Echter, voordat je start met debatteren in een klas, is het belangrijk om een veilig leerklimaat te creëren. Het creëren van een veilig leerklimaat doe je door het maken van werkafspraken: afspraken waar elke deelnemer, leerling, student of docent zich aan houdt en die door iedereen worden gerespecteerd[3]. Dit garandeert de veiligheid van de hele klas. Voorbeelden van werkafspraken met betrekking tot debatteren kunnen zijn: we zijn positief naar elkaar, je mag ervoor kiezen om niet te antwoorden, goed luisteren is ook een vorm van goed meedoen, en we praten met elkaar en niet over elkaar. Deze afspraken zorgen ervoor dat elke deelnemer gelijk is en ruimte krijgt.

Debatvorm 1: Wie-ben-ik Woordentrein

De eerste werkvorm is de (aangepaste) woordentrein. In de woordentrein komen leerlingen na elkaar aan het woord. De leerlingen staan naast elkaar, en als docent bedenk je een woord voor de eerste leerling. Hij of zij moet hier één minuut over praten. Na één minuut roep je een nieuw woord. De tweede leerling moet vervolgens een minuut over dit woord praten, maar mét een duidelijke verbinding tussen het eigen woord en het woord van de voorganger. De woordentrein wordt ingezet om kennis te maken met elkaar. Verdeel de klas eventueel in kleinere groepen en laat de leerlingen in een cirkel staan, zodat zij goed kunnen verstaan wat andere deelnemers zeggen. In plaats van zomaar gekozen woorden aan te dragen, kun je in deze oefening kiezen voor woorden als hobby’s (vertel iets over jouw hobby’s), woonplaats, gezinssamenstelling, etc. Als de oefening goed gaat, vervang je de woorden voor gevoeligere onderwerpen, zoals gender, religie, politieke voorkeuren. Het is wel belangrijk dat iedereen de werkafspraken goed naleeft: als iemand ergens niet over wil praten, dan respecteert de groep dit.

Debatvorm 2: Draaimolendebat

De tweede werkvorm is het draaimolendebat. In het draaimolendebat is iedereen een keer voor, een keer tegen, en een keer publiek, allemaal bij dezelfde stelling. Om deze werkvorm goed in te zetten ter bevordering van de positieve groepsvorming, is het belangrijk om te onderzoeken wat er leeft in een klas: welke thema’s houden de leerlingen bezig? Dit kunnen ook gevoelige onderwerpen zijn. Deze werkvorm dwingt leerlingen om een ander standpunt in te nemen dan hun eigen standpunt. Dit zorgt ervoor dat deelnemers zich moeten inleven in de mening van anderen. Ook ervaren leerlingen wat het verschil is tussen meedoen aan het debat en toeschouwer zijn van het debat. Daarnaast oefenen ze in luisteren zonder te oordelen. Hierdoor zullen leerlingen ook leren dat medeleerlingen een afwijkende mening hebben, en dat dat oké is. Dit zorgt voor meer onderling begrip tussen de leerlingen.

Debatvorm 3: Het debat op voeten

De laatste werkvorm is het debat op voeten. Hierbij start je in een neutrale positie. Door middel van hun eigen voeten, laten de leerlingen zien wat hun mening is ten opzichte van een stelling. Veilig, want dan kan je wel aangeven wat je mening is, zonder dat je iets hoeft te zeggen. Een voordeel hiervan is dat leerlingen vaak zien dat zij niet alleen zijn in hun standpunten (‘Ik ben blijkbaar niet de enige die vindt dat ouders moeten kunnen meekijken met het telefoongedrag van hun kinderen’), en het biedt ruimte om leerlingen naar elkaar te laten luisteren als zij hun eigen standpunt aan de ander uitleggen. Door een open houding en doorvragen, zorg je ervoor dat de rest van de klas inzicht krijgt in de andere kant van een stelling. Het doel hiervan is nooit om een leerling met een afwijkend standpunt te overtuigen van de ‘norm’, maar wel, met zijn allen, doorgronden wat er achter een ander standpunt steekt. Door deze werkvorm zien leerlingen dat zij niet alleen overeenkomsten hebben met vrienden, maar ook met andere klasgenoten die zij nog niet zo goed kennen. Ook geeft het jou als docent handvatten om groepen of koppels te vormen op basis van overeenkomstige of afwijkende meningen.

Uiteindelijk zijn alle spreekoefeningen en -werkvormen te gebruiken als middel om groepsdynamiek positief te beïnvloeden. Het draait immers bij elke werkvorm om luisteren naar elkaar, leren van elkaar en respect hebben voor elkaar. Hier vind je nog veel meer werkvormen die je kan inzetten ter bevordering van de positieve groepsvorming. De verschillende werkvormen zijn geordend op onderwerp, ervaring en onderwijsniveau: zo kun je makkelijk oefeningen per onderwijsniveau vinden.

Heb je na het lezen van deze blog nog vragen of hulp nodig? Laat het ons vooral weten; we denken graag met je mee!

Bakker-De Jong, M. B., & Mijland, I. (2009). Handboek positieve groepsvorming. Quirijn.

[1] (Bakker-De Jong & Mijland, 2009).
[2] (Bakker-De Jong & Mijland, 2009).
[3] (Bakker-De Jong & Mijland, 2009).