16 mei Debat in het (burgerschaps)curriculum

DELEN VIA

Geschreven door: Nadine Hoen & Sanne Scholing

In onze blog ‘Burgerschapsonderwijs: ga debatteren!’ vertelden we je hoe debatteren een invulling kan zijn van burgerschapsonderwijs. In dit tweede deel leggen we je uit hoe debatteren aansluit bij de burgerschapsonderwijsdoelen van het landelijk expertisecentrum voor het curriculum, onderdeel van Stichting Leerplan Ontwikkeling, beter bekend als SLO. Zo bieden we jou handvatten om debat (nog beter) te verankeren in jullie onderwijs.

Laten we beginnen met hoe de SLO burgerschapsonderwijs uiteenzet. Dit doet zij op basis van drie fundamentele domeinen voor een pluriforme en democratische samenleving: democratie, participatie en identiteit. Binnen deze domeinen is vastgesteld welke houdingen en vaardigheden wenselijk zijn voor jonge burgers. In de tabel hieronder zetten we deze op een rij:

Houding

Met houding doelen we voor de verandering niet op rechtop staan en ondersteunend gebruik van handgebaren. Wél op een houding ten opzichte van maatschappelijke thema’s zoals klimaat, migratie en de arbeidsmarkt.

Burgerschapshouding en debat

De gedragsregels bij het debatteren zijn erg belangrijk. Respect tonen doormiddel van handen schudden met de tegenstanders en jury, maar bijvoorbeeld ook het correct uitvoeren van de sprekerstaken. Daarnaast moeten leerlingen – met ons format – áltijd met een ‘opgelegde’ mening debatteren: zo moeten ze ook argumenten bedenken die niet hun eigen mening zijn. Daardoor ontstaat een veilige sfeer, want niemand weet of jij je eigen mening aan het verkondigen bent. Zo ontstaat ruimte voor minderheidsperspectieven. Op die manier leren jongeren onderwerpen van meerdere kanten bekijken. Ook ontwikkelen ze meer begrip voor andere standpunten en denken ze kritisch na over potentiële oplossingen voor maatschappelijke kwesties. Ze denken na over wat het probleem is, wat de voor- of nadelen zijn, wie er betrokken zijn én wat voor effect het heeft op die mensen. Kortom: door na te denken over het effect op verschillende mensen, en door verder te kijken dan alleen een eigen mening, is de leerling of student bezig met de verhouding tussen individuele en algemene belangen.

Vaardigheden

Waar het bij houdingen gaat over wat burgers zouden moeten willen, gaat het bij vaardigheden over de benodigde capaciteiten van burgers om zich goed staande te houden in deze maatschappij.

Burgerschapsvaardigheden en debat

Debatteren leert leerlingen niet alleen wat ze van iets vinden, maar ook waarom ze dat vinden. Ze leren wat argumenten zijn, hoe je deze bedenkt en hoe je ze vervolgens structureert. De focus ligt zowel op het onderbouwen van je eigen argumenten, als op het respectvol reageren op andermans argumenten. In een debat ligt de nadruk ook op jezelf respectvol en duidelijk uiten als je eenmaal weet wat je vindt, én op hoe je als divers team samenwerkt. Zo besteed je aandacht aan presentatievaardigheden en leren samenwerken – zowel in de voorbereiding als tijdens het debat.

Tijdens de debatvoorbereiding verdiepen leerlingen zich in een onderwerp door onderzoekend te leren. Ze gaan op zoek naar informatieve bronnen die van toepassing zijn op de stelling, om met behulp van deze bronnen argumenten te formuleren. Aan de hand van realistische voorbeelden en metaforen worden argumenten en standpunten tot leven gebracht. Door over verschillende ervaringen met het onderwerp te lezen, leren ze over de verschillen in rollen en posities die mensen ten opzichte van elkaar bekleden en hoe deze te hanteren. Debatteren is dus niet alleen nuttig in het burgerschapsonderwijs, het is ook zeer breed inzetbaar: er kan over elk thema en onderwerp gedebatteerd worden. Daarmee is het dus een ontzettend leuke en leerzame manier om bijvoorbeeld in een themaweek in te zetten of als onderdeel van Geschiedenis en Maatschappijleer.[1]

[1] Uit: Bron, Veugelers & Van Vloet (2009). Leerplanverkenning actief Burgerschap (p.48). Enschede: SLO.

Aan de slag!

Hier, op onze website, vind je alles om zelf van A tot Z met spreek- en luistervaardigheden aan de slag te gaan! Al ons lesmateriaal is ingedeeld op onderwerp, ervaring en onderwijsniveau. Zo zie je gelijk wat bij jouw leerlingen of studenten past. We hebben basisargumentatie-oefeningen op een rij gezet en leggen werkvormen laagdrempelig uit, waarmee je direct aan de slag kunt. Op die manier geef je eenvoudig én concrete invulling aan burgerschapsonderwijs bij jou op school!